Pan Juliusz ma spory dług składkowy. Przez lata nie płacił składek za siebie, ani za swoich pracowników. Jedynym wartościowym składnikiem jego majątku była nieruchomość – działka budowlana w dobrej lokalizacji. Zanim komornik zapukał do jego drzwi, Pan Juliusz podarował nieruchomość swojej siostrze – Pani Julii sądząc, że teraz może spać spokojnie, a jego nieruchomość jest bezpieczna.
ZUS ma wiele instrumentów służących wyegzekwowaniu należności składkowych od płatników, którzy nie regulują swoich zobowiązań względem organu rentowego. Kilka dni temu Sąd Najwyższy do instrumentów tych dołączył także skargę pauliańską.
Skarga pauliańska – czyli jak ZUS może chronić swoje należności
Czym jest wspomniana skarga pauliańska? Kodeks cywilny mówi tak:
§1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
§2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
Jest to zatem instytucja występująca na gruncie prawa cywilnego, która ochroni interesy wierzyciela na wypadek nieuczciwego postępowania dłużnika, który celowo, działając z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku (zazwyczaj w drodze darowizny dokonanej na rzecz członka bliskiej rodziny). W takim wypadku wierzyciel, chcąc zabezpieczyć swoje interesy, może wystąpić do sądu z pozwem o uznanie takiej czynności za bezskuteczną względem niego. Uznanie czynności za bezskuteczną następuje w drodze wyroku sądu. Taki wyrok nie powoduje, że konkretny składnik (np. nieruchomość) wraca do majątku dłużnika, a jedynie daje wierzycielowi prawo zaspokojenia się z tego składnika, mimo że należy on już do majątku innej osoby.
Bazując na naszym przykładzie:
ZUS (wierzyciel) może wystąpić do sądu przeciwko Pani Julii (osoba trzecia) z pozwem o uznanie, że darowizna nieruchomości dokonana przez Pana Juliusza (dłużnika) jest bezskuteczna względem ZUS. Jeśli sąd uwzględni żądanie organu rentowego, będzie on mógł na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko Panu Juliuszowi dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, mimo iż na skutek umowy darowizny stała się ona własnością Pani Julii. Umowa darowizny nieruchomości nie staje się zatem nieważna, a jedynie bezskuteczna wobec ZUS. Oznacza to ni mniej ni więcej, że ZUS może nadal prowadzić egzekucję z tej nieruchomości, tak jak gdyby darowizny nigdy nie było.
Dotychczas kwestia, czy ZUS może korzystać ze skargi pauliańskiej w walce z nieuczciwymi dłużnikami pozostawała sporna. Powodem wątpliwości było to, że skarga pauliańska jest instytucją prawa cywilnego, ZUS jest natomiast organem administracji publicznej. Sąd Najwyższy początkowo wskazywał, że:
“Ustawa z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie dopuszcza możliwości korzystania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ze skargi paulińskiej” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 2002 r., IV CKN 1246/00).
Późniejsze orzecznictwo szło zaś w odmiennym kierunku:
“Skarga pauliańska chroniąca wierzycieli przed wyzbywaniem majątku przez dłużników w celu uniemożliwienia egzekucji przysługuje również wierzycielom należności publicznoprawnych, a zatem podatków, składek ZUS itp.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2010 r., II CSK 227/10).
Ostatecznie kwestię tę rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 września 2017 r. sygn. akt V CSK 664/16 opowiadając się za dopuszczalnością korzystania przez ZUS ze skargi pauliańskiej. ZUS może zatem “ścigać” nieuczciwych dłużników także na drodze cywilnej, a celowe wyzbywanie się majątku nie uchroni przed egzekucją.
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }