Świadczenia z ubezpieczenia społecznego, takie jak renty czy emerytury, przysługują co do zasady tym ubezpieczonym, którzy spełniają wszystkie ustawowe warunki nabycia prawa do danego świadczenia określone w ustawie.
Czasem zdarza się jednak, że ze względu na różne okoliczności życiowe ubezpieczony nie może wykazać się spełnieniem wszystkich przesłanek, a co za tym idzie nie może otrzymać świadczenia w tzw. zwykłym trybie. Ratunkiem dla takich ubezpieczonych jest art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który przewiduje możliwość przyznania świadczenia w drodze wyjątku.
Świadczenie w drodze wyjątku
Ubezpieczonym i pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków przewidzianych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie (art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Jak wynika z treści tego przepisu, w drodze wyjątku można uzyskać emeryturę lub rentę. Chodzi tu przy tym o rentę rodzinną, rentę szkoleniową, rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz emeryturę.
Warunki przyznania świadczenia w drodze wyjątku
Przepis art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymaga spełnienia trzech przesłanek, aby ubezpieczonemu bądź też pozostałym po nim członkom rodziny zostało przyznanie świadczenie w drodze wyjątku. Są to:
- po pierwsze, niespełnienie wymagań dających prawo do emerytury lub renty musi być spowodowane szczególnymi okolicznościami (zazwyczaj niespełnienie wymagań dotyczy braku odpowiednich okresów składkowych);
Niestety żaden przepis ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie zawiera definicji “szczególnych okoliczności”. Trzeba zatem posiłkować się orzecznictwem sądów. Sądy wskazują, iż szczególne okoliczności są to zdarzenia, które ograniczają, utrudniają czy wręcz udaremniają możliwość wypracowania wymaganego okresu ubezpieczenia, uprawniającego do otrzymania świadczenia na zasadach ogólnych. Dlatego też ich wystąpienie, w odniesieniu do każdego przypadku, winno być stwierdzone indywidualnie. Przesłanka „szczególnych okoliczności” dotyczy tylko ubezpieczonego i ma na celu wykazanie uzasadnionych powodów, dla których nie zostały spełnione warunki nabycia przez niego prawa do renty lub do emerytury.
- po drugie, ubiegający się o to świadczenie nie może podjąć pracy lub innej działalności zarobkowej, objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku;
Całkowita niezdolność do pracy, oznaczająca niemożność wykonywania jakiejkolwiek pracy w normalnych warunkach, musi być potwierdzona stosownym orzeczeniem. Jeśli chodzi o wiek, to przyjmuje się co do zasady, że wiek uniemożliwiający podjęcie pracy (działalności) obejmuje okres poniżej 18. roku życia oraz okres po przekroczeniu wieku emerytalnego.
- po trzecie, osoba ta nie ma niezbędnych środków utrzymania.
Kwestia ta powinna być zawsze oceniana indywidualnie w każdym przypadku.
Wszystkie trzy wskazane warunki muszą wystąpić łącznie. Brak choćby jednego z nich wyklucza możliwość przyznania świadczenia w drodze wyjątku.
Jak otrzymać świadczenie w drodze wyjątku?
Aby móc skorzystać z tej regulacji, konieczne jest w pierwszej kolejności wystąpienie o świadczenie w trybie zwykłym, tzn. składamy w ZUS wniosek o emeryturę lub rentę. Dopiero w razie otrzymania decyzji odmownej z ZUS (lub w razie złożenia odwołania – prawomocnego wyroku) dopuszczalne jest rozpatrywanie sprawy o świadczenie w drodze wyjątku.
Wniosek o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku należy skierować do Prezesa ZUS, należycie go uzasadniając. Prezes ZUS bada okoliczności sprawy oraz ocenia, czy przesłanki do przyznania świadczenia w drodze wyjątku zostały spełnione. Po zakończeniu postępowania wydaje stosowną decyzję – o przyznaniu świadczenia lub o odmowie jego przyznania. Decyzja Prezesa ZUS ma charakter uznaniowy. Oznacza to, że Prezes ZUS samodzielnie ocenia, czy dany ubezpieczony spełnił przesłanki do przyznania świadczenia w drodze wyjątku, czy też nie.
Decyzję Prezesa ZUS w przedmiocie przyznania lub odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku można kwestionować. Robi się to jednak w innym trybie, niż w przypadku pozostałych decyzji. Szerzej o tym w kolejnym wpisie.
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }