Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą, deklarowałaś wysoką podstawę wymiaru składek i pobierałaś z tego tytułu liczne świadczenia, możesz spodziewać się, iż ZUS będzie chciał podważyć zasadność takiej podstawy.
Celowo zwracam się tutaj do Pań, gdyż ze względu na możliwość pobierania wysokich zasiłków chorobowych i macierzyńskich, to im dedykowane jest postępowanie wyjaśniające, zmierzające do podważenia wysokiej podstawy z działalności.
ZUS podważa wysokie podstawy z działalności
W ostatnim czasie ilość wydanych przez ZUS decyzji, obniżających podstawę wymiaru składek z działalności rośnie. Stało się tak m.in. za sprawą Sądu Najwyższego, który zasygnalizował, iż:
organ ubezpieczeń społecznych jest uprawniony do kontroli i korygowania zawyżonych podstaw wymiaru składek z każdego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym dla zapobieżenia nabywania nienależnych lub zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na intencjonalny lub manipulacyjny zamiar uzyskania takich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w sposób sprzeczny z prawem lub zmierzający do obejścia przepisów i zasad systemu ubezpieczeń społecznych […] Wysokość należnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego powinna uwzględniać nie tylko zasadę ich solidarnej proporcjonalności do wysokości opłaconych składek, ale także zasadę niedyskryminacji innych ubezpieczonych, którzy opłacają składki na ogół bez widocznego celu skorzystania z zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wymaga to poszanowania solidarnego, a zatem możliwie przejrzystego, transparentnego i sprawiedliwego ustalenia wysokości świadczeń przysługujących z funduszu ubezpieczeń społecznych (wyrok SN z dnia 5 września 2018 r., I UK 208/17).
W innym wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że:
ZUS ma prawo do kontroli samego tytułu i w konsekwencji również podstawy składek w sytuacji początkowego zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego nieuzasadnionej dysproporcji przychodu i zgłaszanej podstawy składek – art. 83 ust. 1 u.s.u.s. Może zakwestionować sam tytuł albo samą podstawę wymiaru składek. Podstawa wymiaru składek osoby rozpoczynającej działalność gospodarczą może być weryfikowana przez organ rentowy (wyrok SN z dnia 17.10.2018 r., II UK 302/17).
Mimo, iż wyroki powyższe zapadły w sprawach dotyczących tak na prawdę istnienia tytułu do ubezpieczeń społecznych, którego zasadność może być oceniana przez pryzmat deklarowanej podstawy i intencji ubezpieczonego, to stały się one podstawą wydawania decyzji obniżających podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i są szeroko powoływane w uzasadnieniach decyzji ZUS.
Jak wygląda procedura zmierzająca do podważenia wysokiej podstawy z działalności?
ZUS wszczyna z urzędu postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności, a także zasadności i możliwości deklarowania wysokich podstaw na ubezpieczenia społeczne. W trakcie prowadzonego postępowania wyjaśniającego ZUS sprawdza:
- okres prowadzenia działalności przed nabyciem prawa do świadczeń,
- okresy pobierania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, tj. zasiłków chorobowych oraz zasiłków macierzyńskich,
- kwotę pobranych świadczeń,
- kwotę wpłaconych składek,
- wysokość przychodu w okresie objętym kontrolą.
W celu dokonania stosownych ustaleń ZUS zwraca się do ubezpieczonej o przesłanie dokumentów i złożenie wyjaśnień, często też z własnej inicjatywy występuje do Naczelnika Urzędu Skarbowego o podanie wysokości przychodu deklarowanego przez ubezpieczoną w poszczególnych latach.
Jeżeli wynik postępowania prowadzi do wniosku, że ubezpieczona zadeklarowała podstawę wymiaru składek w wysokości maksymalnej, uzyskując przy tym minimalny dochód lub wykazując stratę,
ZUS stwierdza, że:
było to nieracjonalne z ekonomicznego punktu widzenia i kłóci się z definicją działalności gospodarczej, która ma być prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły, a jej istotą jest zarobkowy charakter. Zadeklarowanie wysokiej podstawy nakierowane było zaś tylko i wyłącznie na uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Pozostaje w sprzeczności z zasadą niedyskryminacji innych ubezpieczonych, którzy opłacają składki bez widocznego celu skorzystania ze świadczeń. Świadczy o instrumentalnym wykorzystaniu przepisów do uzyskania nieuzasadnionych korzyści i wykorzystaniu systemu ubezpieczeń jako źródła dochodu.
W konsekwencji ZUS wydaje decyzję, w której ustala na nowo podstawę wymiaru świadczeń (zazwyczaj na poziomie minimalnym).
Czy podważenie wysokiej podstawy jest uzasadnione?
Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów rozpatrując zagadnienie prawne:
“Czy organ ubezpieczeń społecznych może […] kwestionować prawidłowość i rzetelność zadeklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przez osobę ubezpieczoną z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, jeżeli wykazuje zamiar uzyskania nieekwiwalentnych (zawyżonych) świadczeń z tego ubezpieczenia w sposób sprzeczny z zasadą solidaryzmu i równego traktowania wszystkich ubezpieczonych”?
w dniu w dniu 13.01.2010 r. podjął uchwałę:
Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (II UZP 1/10).
Powyższa uchwała, mająca moc zasady prawnej pozostaje nadal aktualna. Zgodnie z tą uchwałą ZUS nie ma możliwości kwestionowania samej podstawy w sytuacji, gdy działalność była faktycznie prowadzona.
Treść powyższej uchwały powinna stanowić podstawę odwołania od decyzji ZUS, obniżającej wysoką podstawę z działalności.
Czy wobec tego w dalszej perspektywie ZUS będzie mógł skutecznie podważać wysokie podstawy z działalności? To pokaże praktyka. Już obecnie sądy dopuszczają taką możliwość (por. np. wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 19 września 2019 r., IV U 269/19, wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy z dnia 25 września 2019 r., V U 209/19).
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }