Jak Sąd Najwyższy rozstrzyga problemy z zasiłkiem chorobowym i macierzyńskim?

Jak Sąd Najwyższy rozstrzyga problemy z zasiłkiem chorobowym i macierzyńskim?

Zagadnienia związane z zasiłkiem chorobowym oraz macierzyńskim stanowią jeden z kluczowych tematów rozstrzyganych przez Sąd Najwyższy. Odpowiedź na pytanie o sposób rozstrzygania tych problemów wymaga w pierwszej kolejności zwrócenia uwagi na centralną rolę pojęcia nieprzerwanej niezdolności do pracy i jego interpretację w orzecznictwie. Sąd Najwyższy podkreśla, że to realny stan zdrowia, a nie samo formalne zaświadczenie, decyduje o prawie do świadczenia, a naruszenie warunków uprawniających do zasiłku prowadzi do jego utraty. W dalszej części artykułu omówiono szczegółowo, jak Sąd Najwyższy analizuje poszczególne aspekty, wskazując na podstawowe kryteria, dane i praktykę sądową.

Interpretacja „nieprzerwanej niezdolności do pracy” — kluczowe kryterium

Jednym z najważniejszych zagadnień, które rozstrzyga Sąd Najwyższy, jest definicja nieprzerwanej niezdolności do pracy. Prawo do zasiłku chorobowego ustalane jest na podstawie nieprzerwanej niezdolności do pracy, niezależnie od tego, czy zostało formalnie wystawione odpowiednie zaświadczenie lekarskie przez zakład opieki zdrowotnej. Znaczenie ma tu rzeczywista sytuacja zdrowotna osoby ubiegającej się o świadczenie, oceniana również na podstawie opinii biegłych i ustaleń faktycznych, co potwierdzają orzeczenia Sądu Najwyższego z lat 1977 i 2000, utrzymujące niezmiennie tę linię orzeczniczą [1].

Należy wskazać, że prawo do zasiłku nie generuje się automatycznie na skutek wydania zaświadczenia, lecz z mocy spełnienia ustawowego warunku faktycznego: nieprzerwana niezdolność do pracy przesądza o przyznaniu prawa do zasiłku, co jest potwierdzone w szeregu uchwał Sądu Najwyższego [1].

Podejmowanie pracy zarobkowej a utrata prawa do zasiłku

Sąd Najwyższy uznaje, że w przypadku wykonywania pracy zarobkowej podczas okresu zwolnienia chorobowego – bez względu na jej charakter – dochodzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego. Nieistotny jest przy tym rodzaj pracy (w tym także pozarolnicza działalność gospodarcza) oraz to, czy była ona obciążająca dla organizmu. Najważniejsze jest samo naruszenie zasady powstrzymania się od zarobkowej aktywności w okresie zwolnienia [4].

Organ rentowy i sąd rozpatrujący sprawę dokonują oceny, czy doszło do takiego naruszenia. Skutek takiego działania jest jasny: przy stwierdzeniu pracy zarobkowej w okresie niezdolności do pracy – zasiłek chorobowy zostaje cofnięty [4].

Ochrona prawna po ustaniu tytułu ubezpieczenia

Prawo przewiduje szczególną ochronę osób, które stały się niezdolne do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Sąd Najwyższy wskazuje, że osoba taka może ubiegać się o zasiłek, jeśli niezdolność trwała nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni, a jej początek mieścił się w określonych przepisami terminach po zakończeniu ubezpieczenia (standardowo 14 dni, wyjątkowo do 3 miesięcy przy chorobach o dłuższym wylęgu) [3].

Przy ocenie prawa do zasiłku w takich przypadkach sąd bada moment powstania choroby oraz jej nieprzerwany charakter, odwołując się do materiału dowodowego. Dla oceny, czy spełniono przesłanki uprawniające do świadczenia, kluczowe znaczenie ma ustalenie daty powołania niezdolności do pracy oraz jej charakteru [3].

Opóźnienia w wypłacie zasiłku chorobowego i macierzyńskiego — prawo do odsetek

Postępowanie sądowe bardzo często dotyczy także problematyki opóźnień w wypłacie zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego. Ugruntowaną praktyką jest przyznawanie prawa do odsetek od należnej, lecz niewypłaconej w terminie kwoty świadczenia. Sąd Najwyższy, analizując takie sprawy, uwzględnia okoliczności zwłoki oraz zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń [2].

W praktyce sądowej zaskarżane są decyzje odmowne lub dotyczące zaniżonych wypłat, a w razie ich upadku – sąd obligatoryjnie przyznaje świadczeniobiorcy odsetki za opóźnienie jako dodatkową kompensację, co potwierdza szereg orzeczeń z ostatnich lat [2].

Procedura ustalania prawa do zasiłku — praktyka orzecznicza

Przy analizie spraw dotyczących prawa do zasiłku chorobowego Sąd Najwyższy wypracował spójne kryteria oceny, które są stosowane przez sądy niższej instancji. Proces ten polega na dokładnym badaniu okresów faktycznej niezdolności do pracy, uwzględnieniu opinii biegłych, analizie dokumentacji medycznej i innych materiałów dowodowych [1][3].

Ponadto, każde naruszenie przepisów polegające na wykonywaniu pracy zarobkowej podczas zwolnienia skutkuje obligatoryjną utratą prawa do świadczenia, co wskazano wyraźnie w motywach orzeczeń Sądu Najwyższego [4]. Ochrona uprawnień po ustaniu ubezpieczenia oraz prawo do odsetek od zaległych świadczeń są zawsze rozpatrywane indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy [2][3].

Znaczenie orzecznictwa dla praktyki ubezpieczeniowej

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wywierają istotny wpływ na stosowanie prawa w sprawach związanych z zasiłkami chorobowymi i macierzyńskimi. Centralne znaczenie przypada analizie rzeczywistego stanu zdrowia, nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz wykładni przepisów dotyczących ochrony po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Wyraźnie zaznaczona jest również nieugiętość w egzekwowaniu zakazu pracy zarobkowej podczas zwolnienia [1][4]. Ponadto, sądy powszechnie przychylają się do przyznawania odsetek za naruszenia terminów wypłat świadczeń [2]. Orzeczenia te gwarantują jednolitą praktykę w sporach ubezpieczeniowych i chronią prawa osób uprawnionych do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa.

Źródła:

1. https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/151005000003021_VI_Ua_000037_2024_Uz_2025-03-03_001
2. https://www.saos.org.pl/judgments/531386
3. https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/151010000002021_IV_Ua_000007_2025_Uz_2025-04-22_002
4. https://orzeczenia.bydgoszcz.so.gov.pl/content/$N/151005000003021_VI_Ua_000038_2024_Uz_2025-03-12_001